تولد باخ

شش سال پس از مرگ یوهان سباستیان باخ که از سردمداران بزرگ موسیقی باروک بود، در سالرزبورگ کودکی بدنیا آمد که دنیای موسیقی را متحول ساخت.

او شانس زیادی برای استفاده از محضر بزرگان موسیقی نداشت چرا که جرج فردریک هندل نیز هنگامی که این کودک چهار ساله بود از دنیا رفت. تنها دو نفری که در ایام کودکی این نابغه فعالیت قابل ذکر موسیقی در سطح بالا داشتند یکی هایدن بود که هنوز مسیر کاری خود را پیدا نکرده بود و تنها بخاطر نوازندگی خوب پیانو مشهور بود ودیگری از خاندان باخ کار امانوئل باخ بود که سنات هایش الگویی برای سایر آهنگسازان محسوب میشد.

در این میان؛ در گذر دوران موسیقی از باروک به کلاسیک سبکی متولد شده بنام Rococ (روکوکو) که حرف زیادی برای گفتن بیشتر از باروک نداشت، مگر داشتن رنگ آمیزی و زینت های فراوان در موسیقی نسبت به باروک. سبکی که در آن بیش از حد تزئینات بکار رفته شده بود، به حدی که موسیقی به نوعی ظاهرسازی تبدیل شده بود تا داشتن محتوی.

رکوکو بیش از 5-6 سال دوام نیاورد و این کودک نابغه توانست به راحتی پایه گذار سبکی نوین در دنیای موسیقی شود.

موتزارت، نابغه اتریشی در ژانویه 1756 بدنیا آمد و توانست با عمر کوتاهش یعنی فقط 35 سال توانست آنچنان قطعات زیبایی بیافریند که تا ابد دنیای موسیقی ستایشگر نبوغ او باشد.

نگاهی به انوانسیونهای باخ

انوانسیونهای دو و سه صدایی باخ علاوه برای آنکه حاوی نکات زیاد آموزشی برای هنرآموزان سازهای کلاویه ای است، در عین حال جزو دسته کارهای زیبای باخ قرار دارد که ظرافت های کنترپوآنیک و ملودیک بسیار دارند، بگونه ای که برخی از آنها جزو شناخته شده ترین کارهای باخ به حساب می آیند.

15 انوانسیون دو صدایی که به Invention معروف بوده و نیز 15 انوانسیون سه صدایی که به Sinfonia معروف هستند، از جمله قطعاطی است که هر هنرآموز رشته نوازندگی پیانو می بایست اقلا" نیمی از قطعات هر کدام از این کتابها را در دوران فرا گیری پیانو تمرین کرده باشد.

انواسیون دو صدایی شماره 1

نحوه شماره گذاری و ترتیب قرار گرفتن آنها بگونه ای است که گام های هر دو سری از این انوانسیون ها بصورت یکسان تغییر می کند. هر چند امروزه این آثار باخ برای آموزش در دو مجلد جداگانه منتشر می شود اما شواهد زیادی در دست است که در نسخ قدیمی و دستی در صفحه مقابل هر یک از انواسیون های دو صدایی یک انواسیون سه صدایی قرار داشته است و هدف از آن توجیه فرم های حرکتی ملودی در مقابل هم بوده است.

انواسیون های باخ همانند کتاب "کلاویه خوش آهنگ" (Well-Tempered Clavier) پس از مرگ باخ گردآوری شد. واقعیت آن است که پس از مرگ باخ در سال 1750 تا سالها بسیاری آموزگاران موسیقی از روی نسخ خطی از انوانسیون های باخ برای آموزش شاگردان خود استفاده می کردند و انتشار رسمی آنها با نام باخ به سال 1801 میلادی باز میگردد.

انواسیون سه صدایی شماره 7

بسیاری از هنرآموزان موسیقی هنگام تمرین این کارهای باخ، از خشکی و بی روح بودن آنها ابراز نارضایتی می کنند. اما نباید فراموش کرد که برخلاف ظاهر خشک و تقارن هندسی که این قطعات مشاهده می شود، با درک صحیح و درست از موسیقی باروک و باخ می توان از زیبایی های این قطعات لذت برد. در آنصورت هنرآموز علاوه بر تمرین انگشتان، با فرم موسیقی باروک که اغلب بصورت کنترپوآن بوده بهتر آشنا می شود.

نکته مهمی که در فرا گیری انواسیون ها باید به آن اشاره کرد، یافتن کلید نواختن این قطعات است. شاید در نگاه اول نواختن تمیز و خوش آهنگ این قطعات کار بسیار سختی بنظر آید اما بدون شک، هنرجویانی که همه این قطعات را اجرا کرده اند بخوبی می دانند که پس از اجرای سه، چهار قطعه از هر سری - دو و سه صدایی - هنرجو با تکنیک نواختن آنها آشنا می شود و حتی ممکن است بتواند از پیش تشخیص دهد که جملات آتی چگونه حرکتی خواهند داشت.

انواسیون دو صدایی شماره 12

اینکه چرا باخ نام این سری کارهای خود را صدایی Invention/Sinfonia گذاشته خیلی مشخص نیست. تنها در نسخه دست خط باخ در ابتدای صفحه اصطلاح "Inventions and Sinfonias " قرار داشته است. لغت Invention در زمان باخ از جمله لغات پیچیده و سنگین علوم ادبی بوده است و احتمالی که داده می شود آن است که باخ از این لغت به معنی آموزش مستقیم و سر راست یعنی اصطلاح Straightforward Instruction استفاده کرده است. یعنی اینکه چگونه میتوان با استفاده از کنترپوآن یک ایده ساده موسیقی را به یک قطعه تبدیل کرد.

بنابراین بوضوح مشخص است که باخ این قطعات را هم برای هنرجویان نوازندگی و هم برای هنرجویان آهنگسازی تهیه و تنظیم کرده است.

اما لغت Sinfonia که در انگلیسی اصطلاح سمفونی هم از همین ریشه گرفته شده است، بیشتر تکیه بر چند صدایی بودن انوانسیون های دو صدایی را دارد و بسیاری هنوز این مجموعه از کارهای سه صدایی باخ را بجای Sinfonias، انوانسیون های سه صدایی می نامند.

شاکن باخ

سرآغازی با شکوه ، پدیدآورنده اثری است جاودانه. در لحظات نخستین شروع موسیقی با به تحریر درآمدن آکوردهای اوج گیرنده، وارستگی روح آهنگسازی را شاهدیم که در قالب مفهوم موسیقی و با بهره گیری از سازی تنها و مسحورکننده به نام ویولن بدیع ترین زیبایی ها را می آفریند.

درآخرین مومان از پارتیتای دوم باخ، روحانی ترین موسیقی ویولن سولوآفریده شده است، شاهکاری که پس از بارهاوبارها شنیده شدن، شنونده را به دنبال خود کشانده و ذره ای از طراوتش کاسته نمی شود. تِمها، یکی پس از دیگری نواخته شده وهریک پیوندی فناناپذیر با شنونده برقرار می سازند.

Chaconne

دراین سیر، شنونده مانند ذره ای میان موج لگاتوهای سرکش، به این سو و آن کشیده می شود و در هر فراز و فرود، واریاسیونی نغز، جای خود را به دیگری می دهد وجزنسیمی صمیمی ازخود حسی بجای نمی گذارد.

در سراسر موسیقی باگذشتن ازهر موتیف به طلوعی مجدد ازآکوردها می رسیم که درقله کمال قرارگرفته اند. لحظاتی کوچک شنونده شادی گذرایی هستیم که یادآورنده دوره خوش زندگی هنرمند در"کوتن" است. ناحیه ای که در آن این شاهکار آفرییده شد. اما بزودی تمی آرامش بخش آغازمی گردد که رفته رفته به نهایت احساس رسیده و لحظاتی فرا می رسد که به تحریردرآمدن آکوردهای پیاپی بیانگرعظمت اندیشه باخ می گردد.

باخ با استفاده از تنها چهارسیم زهی که توسط آرشه ای از موی اسب به صدا در می آید، توانسته اینگونه رنگ آمیزی غنی ای بیافریند.

ویولن در کمال زیبایی، بخوبی ازپس بجا آوردن ملکوت هر جمله بر می آید واین نشانگر دانش استاد بزرگ از توانایی های این ساز سرکش است.

درانتهای قطعه، آهنگساز، بنحوی هنرمندانه، شنونده را آماده خداحافظی می کند.تمی زیبا به آرامی گسترش یافته و ویولن سولو پدید آورنده نوایی می گردد که گویی از ارکستری از سازها بر می خیزد.

در پایان موسیقی، شاهد بازگشت به سر آغاز هستیم، سرآغازی با شکوه ، با به تحریر درآمدن آکوردهای اوج گیرنده....